ตติยคาถาวณฺณนา
อิทานิ ยสฺมา เอวํ นิหิโตปิ โส นิธิ ปุญฺญวตํเยว อธิปฺเปตตฺถสาธโก โหติ, น อญฺเญสํ, ตสฺมา ตมตฺถํ ทีเปนฺโต อาห –
[3] ‘‘ตาวสฺสุนิหิโต สนฺโต, คมฺภีเร โอทกนฺติเกฯ
น สพฺโพ สพฺพทา เอว, ตสฺส ตํ อุปกปฺปตี’’ติฯ
ตสฺสตฺโถ – โส นิธิ ตาว สุนิหิโต สนฺโต, ตาว สุฏฺฐุ นิขณิตฺวา ฐปิโต สมาโนติ วุตฺตํ โหติฯ กีว สุฏฺฐูติ? คมฺภีเร โอทกนฺติเก, ยาว คมฺภีเร โอทกนฺติเก นิหิโตติ สงฺขํ คจฺฉติ, ตาว สุฏฺฐูติ วุตฺตํ โหติฯ น สพฺโพ สพฺพทา เอว, ตสฺส ตํ อุปกปฺปตีติ เยน ปุริเสน นิหิโต, ตสฺส สพฺโพปิ สพฺพกาลํ น อุปกปฺปติ น สมฺปชฺชติ, ยถาวุตฺตกิจฺจกรณสมตฺโถ น โหตีติ วุตฺตํ โหติฯ กินฺตุ โกจิเทว กทาจิเทว อุปกปฺปติ, เนว วา อุปกปฺปตีติฯ เอตฺถ จ นฺติ ปทปูรณมตฺเต นิปาโต ทฏฺฐพฺโพ ‘‘ยถา ตํ อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน’’ติ เอวมาทีสุ (ม. นิ. 2.18-19; 3.154) วิยฯ ลิงฺคเภทํ วา กตฺวา ‘‘โส’’ติ วตฺตพฺเพ ‘‘ต’’นฺติ วุตฺตํฯ เอวํ หิ วุจฺจมาเน โส อตฺโถ สุขํ พุชฺฌตีติฯ
จตุตฺถปญฺจมคาถาวณฺณนา
เอวํ ‘‘น สพฺโพ สพฺพทา เอว, ตสฺส ตํ อุปกปฺปตี’’ติ วตฺวา อิทานิ เยหิ การเณหิ น อุปกปฺปติ, ตานิ ทสฺเสนฺโต อาห –
[4] ‘‘นิธิ วา ฐานา จวติ, สญฺญา วาสฺส วิมุยฺหติฯ
นาคา วา อปนาเมนฺติ, ยสฺมา วาปิ หรนฺติ นํฯ
[5] ‘‘อปฺปิยา วาปิ ทายาทา, อุทฺธรนฺติ อปสฺสโต’’ติฯ
ตสฺสตฺโถ – ยสฺมิํ ฐาเน สุนิหิโต โหติ นิธิ, โส วา นิธิ ตมฺหา ฐานา จวติ อเปติ วิคจฺฉติ, อเจตโนปิ สมาโน ปุญฺญกฺขยวเสน อญฺญํ ฐานํ คจฺฉติฯ สญฺญา วา อสฺส วิมุยฺหติ, ยสฺมิํ ฐาเน นิหิโต นิธิ, ตํ น ชานาติ, อสฺส ปุญฺญกฺขยโจทิตา นาคา วา ตํ นิธิํ อปนาเมนฺติ อญฺญํ ฐานํ คเมนฺติฯ